Sınav Soruları / Cevapları

       “Kızılırmak parça parça olaydın

         Her parçanı bir diyara salaydın

         Sen de benim gibi öksüz kalaydın

                  Kızılırmak nittin allı gelini

                  Nasıl aldın allı pullu gelini

         Köprüden geçerken köprü yıkıldı

         Üç yüz atlı birden suya döküldü

         Nice gelinlerin boynu büküldü

                  Kızılırmak nittin allı gelini

                  Nasıl aldın allı pullu gelini “

A)      Yukarıdaki parçanın ilk üçlüğünde nasıl bir duygu anlatılıyor? Açıklayınız.  (4)

 

      ( İlk üçlükte, bir beddua vardır. Belli ki, Kızılırmak ile ilgili bir felaket vardır. Acı bir olay meydana gelmiş, bu acı olayda olmuş ve niceler annesiz kalmıştır. )

B)       Yukarıdaki parçanın ikinci üçlüğünde nasıl bir olay anlatılmaktadır? Açıklayınız. (4)

      ( Anlaşıldığına göre, Kızılırmak boyunda, bir köyden karşı yakadaki bir köye gelin götürülmektedir. Irmağın iki yakasını, çok kere olduğu gibi çürük bir tahta köprü birleştirmektedir.  Gelin alayı birden yüklenince bu köprü dayanamayıp çökmüş ve bir felaket olmuştur. Böylelikle, ilk gördüğümüz bedduanın nedeni burada anlaşılmak-tadır. Sonra da bu felaket buruk bir türkü halinde kuşaktan kuşağa aktarılmıştır. )

C)       Yukarıdaki parçanın nazım biçimi ne olabilir? Nedenini parçaya bağlı olarak açıklayınız.  (2+4)

      ( Bu parçanın nazım biçimi “TÜRKÜ”dür. Çünkü üçlü bentler halinde yazımlı, her bendin arkasından da nakarat / kavuştak gelmiştir. 11’li ölçünün kullanılması, yalın bir dille söylenmesi türkünün özelliklerindendir. )

D)      İlk üçlüğün kafiyelerini gösteriniz.  (4)

      …………………  (a)

      ………………..   (a)      “l” yarım uyak

      ………………...  (a)      “aydın” redif

E)       Parçanın nazım türü nedir?  (2)

     ( AĞIT )

2. Tasavvuftaki “Fenâfillah” kavramını açıklayınız.   (5)

       (Tasavvufta, Allah yolcusunun (derviş, salik…) kendi benliğini Allah’ın varlığında yok etmesi, kendi duygularından ve iradesinden sıyrılarak bütün benliği ile ilahi iradeye boyun eğmesi olarak ifade edilir.)

3. Aşağıdaki eseler hangi sanatçılara aittir. Cevabınız eserlerin altına yazınız.  (1X5)

Felekname                       Hadikatü’s- Süedâ                       Mizânü’l Evzân                         Marifetname                            Garibnâme         

GÜLŞEHRİ                        FUZULİ                                   ALİ ŞİR NEVAİ                    ER. İBRAHİM HAKKI                AŞIK PAŞA        

4. Aşağıdaki eserlerden hangisi türü yönünden diğerlerinden faklıdır? Neden?   (2+3)

Harnâme           Cemsid ü Hurşid           Mecâlisü’n Nefâis           Leylâ  vü Mecnûn           Hayrâbât

( Farklı olan  Mecâlisü’n Nefâis ‘tir. Çünkü be eser “tezkire” iken, diğerleri mesnevi örneğidir.)     

   

5. Destan geleneğinden Halk hikâyeciliğine geçişin ilk ürünü olan eser nedir?   (5)

            ( Dede Korkut Hikâyeleri)

6.       “Kaşların kemen senin           

            Bakışın yaman senin

            Ne hain yâr imişsin

            Elinden aman senin

            Cefâların ben çektim

           El sürer sefan senin”

A)      Bu şiirin nazım biçimi nedir?   (2)

( Parçanın nazım biçimi “Mani” dir.)

B)       Bu biçimin özelliklerinden dört maddelik çıkarımda bulununuz. (8)

(Anonim halk edebiyatının bir örneğidir. Maniler tek dörtlük olarak yazılır. Aaxa şekliyle kafiyelenir. 7’li ölçüyle yazılır. Her konuda yazılabilir. İlk iki dize doldurmadır, asıl kastedilen son iki dizede yer alır. 

C)  Yukarıda verilen parça bu biçimin hangi türünün bir örneğidir?  (2)

    ( Yedekli mani örneğidir.)

7. Divan edebiyatında dört, beş, altı ve daha çok dizeli bentlerin bir araya getirilmesiyle oluşturulan nazım biçimlerinin genel adı nedir?    (4)

MUSAMMAT

8. Aşağıdakilerden hangisi Divan edebiyatında konularına göre adlandırılan nazım türlerinden biri değildir? Neden?   (2+2)

METHİYE            MESNEVİ            MERSİYE          MÜNACAAT         NAAT

( Mesnevi bir nazım biçimidir, diğerleri nazım türüdür.)

9. Aşağıda verilen paragraflarda tanıtılan sanatçılar kimdir?  (2X5)

a.        17. yüzyılda yaşamıştır. Saz şairleri tarafından "üstat" diye anılan ozan, divan edebiyatının etki­sinde kalmıştır; bu nedenle şiirlerinde yabana sözcük ve tamlamalar çok geçer. Divan edebiya­tı mazmunlarına sıkça yer verir. İlk şiirlerinde di­van şairlerini taklit hevesi ile "Adli" mahlasını kul­lanmıştır. Hece vezniyle yazdığı şiirleri divan edebiyatı örneklerinden daha başarılı bulunmuş­tur. Şiirleri arasında en çok bilineni bir bakıma "tezkire sayılabilecek 38 dörtlükten meydana ge­len ve 105 şairden söz edilen "Şairname" sidir.

        ÂŞIK ÖMER

b.       Âşık Ömer ve Karacaoğlan'ın çağdaşı olan âşık, en az onlar kadar ün kazanmış, kendisini aydın çevrelere de kabul ettirmiş, bazı şiirleri tezkirele­re alınmıştır. Hem hece hem aruzla şiir yazmıştır. Koşma ve semailerinde o dönemdeki Türkçenin zenginlik ve incelikleri görülürken aruzla yazdığı eserlerde dilinin aynı derecede zengin olduğu söylenemez. Musiki ile ilgilenmiş, besteler yap­mış, kendi adı ile anılan bir makam bulmuştur.

GEVHERİ

c.        1772'de Gerede'nin Şahnalar köyünde doğmuş, 1845 yılında Ankara'da ölmüştür. Genellikle kul­landığı mahlasının yaşamının güçlüklerinden gel­diği söylenir. Hem aruz hem hece ölçüsünü kul­lanmıştır. Âşıklık geleneğinin eski değerini kay­bettiği bir çağda yetişmiş ve bu edebiyatın son büyük temsilcilerinden biri olmuştur. Dini konula­ra rahat bir üslupla yaklaştığı için din adamlarıyla arası pek iyi değildir. Ünlü "Telli Saz" şiiri bu ko­nuda büyük gürültüler koparmıştır.

DERTLİ

d.       Edebi şahsiyeti tasavvufi inançları doğrultusunda gelişip şekillenmiştir. Şiirlerinde daha çok Yunus Emre etkisi hâkim olmakla birlikte kendine özgü söyleyişlerin bulunduğu manzumeleri de az de­ğildir. Hece ve aruz veznini başarıyla kullanmış, lirik şiirler yanında didaktik manzumeler de yaz­mıştır. Divan'ı dışında Müzekkin-Nüfus adlı yapı­tı da vardır. Bu eseri Orta Asya'dan Anadolu'ya gelen Türklerin tasavvufi ahlakı benimsemesinde asırlar boyunca önemli rol oynamıştır.

EŞREFOĞLU RUMİ

e.       15. yüzyıl Anadolu sahası Türk edebiyatının Şeyhi'den sonraki en güçlü temsilcisidir. Fatih döne­minin en büyük şairi olan sanatçı hayattayken "sultan'üş şuara" unvanını kazanmıştır. O, Türk edebiyatının nazire yazma geleneğinin önde ge­len temsilcilerindendir. Şiirlerinde daha çok beşe­ri aşk konusunu işleyen şair, divan şiirinin bütün inceliklerine şiirlerinde yer verir.

AHMET PAŞA

10. Aşağıdaki sanatçılardan hangisi, işlediği konulara göre diğerlerinden ayrılır? Nedeniyle birlikte yazınız.  (5)

Aziz Mahmut Hüdai           Kayıkçı Kul Mustafa               Erzurumlu İbrahim Hakkı                Seyyit Nesimi         Niyazi-i MısrÎ

Kayıkçı Kul Mustafa Halk edebiyatının âşıklık geleneğine bağlı bir sanatçı iken diğerleri Halk edebiyatının Dini-Tasavvufi şiir geleneğine bağlıdırlar.

11.  Ali Şir Nevâî ile ilgili beş maddelik bir çıkarımda bulununuz.  (2X5)

a)       15. yüzyıl sanatçısıdır.

b)       Anadolu dışında, Çağatay sahasında eser vermiştir.

c)        İlk şairler tezkiresi Mecâlisü’n Nefais’i yazmıştır.

d)       İlk hamse sahibidri.

e)       Muhakenetü’l Lugateyn adlı eserinde Türkçe il Farsçayı dil özellikleri bakımından karşılaştırarak Türkçenin sözcük zenginliğini ve anlam incelikleri yönünden Farsçadan üstün olduğunu savunmuştur.

f)        Mizanu’l Evzan adlı eseriyle şiirle ilgili teorik bilgiler vermiştir.

12. Aşağıdaki eserlerden hangisi yazıldığı döneme göre diğerlerinden farklıdır? Neden?    (5)

Vesiletü’n- Necat            Mecâlisü’n- Nefâis            Harnâme              İskendernâme              Muhakemetü’l- Lugateyn

İskendername 14. Yüzyıl, diğerleri 15. Yüzyılda yazılmıştır.

13.  Aşağıdaki çoktan seçmeli soruları cevaplandırınız.

A.     Masa üstünde pekmez

        Bu pekmez bize yetmez

        Adana'nın kızları

        Davulsuz gelin gitmez

Yukarıdaki metin için aşağıdakilerin hangisi söylenemez?

A)       Dönemin sosyal zihniyetiyle ilgili ipucu yoktur.

B)       İlk iki dizesi doldurma bir manidir.

C)       Kafiye düzeni aaxa biçimindedir.

D)       Teması düğün olan bir metindir.

E)       "t" sesleriyle yarım kafiye; -mez eki İle redif yapılarak ahenk sağlanmıştır.

B. İstanbul'da yaşayan ilk divan şairlerindendir. Tez­kirelerin verdiği bilgiye göre onun başarısı şiirde halk söyleyişini, deyim ve atasözlerini kullanmakta gösterdiği ustalıktan kaynaklanmaktadır. Atasözü söyleyiciliğinde ün yapmış bir şairdir. Gerçekten de şair, atasözlerini ve Türkçe deyimleri bol bol kullanarak, Türkçe sözcüklerden redif ve uyak yaparak Türkçenin şiir dili olarak kullanımında büyük çaba harcamıştır. Bugüne kadar gelen tek yapıtı divanıdır.

Bu parçada sözü edilen sanatçı aşağıdakilerden hangisidir?

A)  Şeyhi                          B)  Baki               C)  Bağdatlı Ruhi            

D)  Necati                        E)  Muhibbi

C.   I. Arap ve Fars kültürünün etkileriyle oluşturu­lan ilk örnekler olan Kutadgu Bilig, Atabet'ül Hakayık divan edebiyatına geçişi hazırlayan eserlerdir.

      II. Anadolu'da din dışı şiirler yazan ilk divan şai­ri Hoca Dehhani'dir.

      III. Toplumla ilgili konulara pek fazla yer verilme­miştir. Fuzuli'nin Şikâyetnamesi, Şeyhi'nin Harnamesi kişisel sorunların anlatıldığı ör­neklerdir.

     IV. Konular belirli başlıklar altında sıralanabilir: İslam tarihi, din ve tasavvufla ilgili konular, aşk, kadın....

     V. Biçime yeterince önem verilmemiş, içerikle il­gili sıkı kurallar getirilmiştir.

Yukarıdaki numaralı cümlelerden hangisi di­van edebiyatıyla ilgili doğru bir açıklama de­ğildir?

A) I.       B) II.       C) III.       D) IV.       E) V.

D.    I. Bütün güzelliğine değil, parça güzelliğine önem verilmiştir. Beyitler kendi içinde bir an­lam bütünlüğü taşır.

      II. Tuyuğ ve şarkı, divan edebiyatına Türklerin kattığı nazım biçimleridir.

     III. Türkî-i basit ve özellikle mahallileşme, Sekb-i Hindi gibi eğilimler divan şiirlerinin sınırlarını zorlamıştır.

     IV. Hecelerin uzunluk ve kısalığı temeline daya­nan aruz ölçüsü kullanılmıştır.

      V. Şiire dayalı bir edebiyat olmakla birlikte nesire büyük önem verilmiş, günümüz düz yazı cümlesinin temelleri atılmıştır.

Yukarıdaki numaralı cümlelerin hangisi divan edebiyatının bir özelliği değildir?

A) I.       B) II.       C) III.       D) IV.       E) V.